Kaszubskie tradycje
Śmigus –dyngus
Zwyczajem wielkanocnym do dnia dzisiejszego jest dyngus. Na Kaszubach znany jest dyngus polegający na oblewaniu wodą, jednak dawniej „dyngowano” gałązkami jałowca, od którego wykupić się można ofiarowując jajka.
Chłopcy chodzili od domu do domu smagając nimi dziewczęta po nogach. Dziewczęta chętnie znosiły ból wierząc, że im bardziej podrapane, pokłute i posiniaczone będą ich nogi, tym większe będą miały powodzenie u chłopców.
Ponadto - nie w pierwszy, a w drugi dzień Wielkanocy je się na Kaszubach uroczyste świąteczne śniadanie, przy których stołu nie zdobią pisanki. Tu jajek się nie maluje, co najwyżej barwi się je na kolorowo.
Dziewczęta rewanżując się, chodziły z "dyngusem" i smagały chłopców surowo.
Ta tradycja w niektórych domach do dzisiaj została zachowana.
Noc świętojańska - sobótka
Do ciągle żywych należą tradycje sobótkowe w formie zabaw tanecznych, przy ogniskach palonych najchętniej na wzniesieniach nad jeziorami. Obok sobótek spontanicznie organizowanych przez mieszkańców wsi, tradycja w nocy świętojańskiej odżywa również w widowiskach organizowanych już od paru lat między innymi nad Jeziorem Gałęźnym.
Święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości - obchodzone na obszarach zamieszkiwanych przez ludy słowiańskie, bałtyjskie, germańskie i celtyckie a także przez część narodów wywodzących się z ludów ugrofinskich.
W trakcie radosnych zabaw odbywały się różnego rodzaju wróżby i tańce. Dziewczęta puszczały w nurty rzek wianki z zapalonymi świecami. Jeśli wianek został wyłowiony przez kawalera oznaczało to jej szybkie zamążpójście. Jeśli płynął dziewczyna wyjdzie za mąż, ale nie prędko. Jeśli zaś płonął, utonął lub zaplątał się w sitowiu prawdopodobnie zostanie ona starą panną.
Przywitanie wiosny
Po długiej mozolnej zimie wszyscy wyczekujemy momentu, kiedy wszystko budzi się do życia. Zaczynają przylatywać bociany, jaskółki, drzewa puszczają pąki, z ziemi wyrastają pierwsze kwiaty. Dzieci i młodzież szkolna przygotowują się do przywitania wiosny. Ze słomy wykonują kukłę i ubierają w damski strój nazywając marzanna, śmierciuchą. Ponieważ obrzęd ten na Kaszubach przeżywa współcześnie swój renesans, jako zabawa dla dzieci i młodzieży został na stałe wprowadzony do szkolnych zwyczajów w pierwszym dniu wiosny, czyli 21 marca jako Dzień Wagarowicza. Kukła symbolizuje śmierć i złą zimę, która często gdy ostra daje się we znaki. Słomiana kukła przybrana w damski strój jest wyniesiona ponad głowami orszaku do jeziora lub rzeki. Po drodze jest szarpana i podpalana, wrzucana do wody.
Często wypowiadany jest wierszyk:
Marzanno, marzanno
Ty zimowa panno
W wodę cię wrzucamy
Bo wiosnę witamy
Po utopieniu marzanny uczestnicy wracają szczęśliwi do domu uważając by nie potknąć się po drodze, bo to przynosi pecha.
Święto Bożego Narodzenia na Kaszubach
Święto Bożego Narodzenia na Kaszubach stanowi moment bardzo ważny. Przeddzień Bożego Narodzenia w Wigilię kaszubi starają się wstrzymać od jadła, dopiero po zachodzie słońca zasiadają do wspólnej wieczerzy (kolacji). Jest ona postna i na ogół liczy 12 potraw, w skład których wchodzą różne płody rolne: groch, fasola, mak, suszone grzyby, owoce, kapusta, ziemniaki, ryby (śledź, karp, ), Są to potrawy jak: zupa brzadowa, zupa rybna, barszcz czerwony, kapusta z grzybami, Specjałem wigilijnym jest karp lub śledź. Na kaszubskich stołach nie zabraknie kolorowych pierniczków, sernika z ziemniakami, piernika czy młodziowego kucha - drożdżówki.
Do stołu zasiadają wszyscy domownicy, dzieląc się opłatkiem składają sobie życzenia, śpiewają kolędy. Na stół kładzie się jedno nakrycie więcej niż jest domowników, to nakrycie jest przygotowane dla niespodziewanego gościa. Pod obrus kładzie się trochę siana. W każdym niemal domu z rana stroi się choinkę. W tym dniu ludzie obdarowują się prezentami, a tam gdzie są małe dzieci przychodzi Mikołaj. Dzieci niegrzeczne straszy się tym, że od Mikołaja dostaną rózgą. Osobliwymi względami na Kaszubach cieszy się chowa, czyli zwierzęta domowe. Jeszcze przedwieczerza (kolacją) otrzymują one najlepszą karme.
Gdzieniegdzie na Kaszubach zachowano zwyczaj związany z kultem zmarłych. Wierzy się, że jeżeli ktoś z domowników zmarł na krótko przed wigilią, to podczas kolacji przychodzi do naszych domostw. W tym celu nie wylewa się wody za próg, bo można oblać zmarłego.
Według wierzeń Kaszubów noc wigilijna obfituje w przeróżne cuda: woda w stawach, jeziorach, strumieniach zamienia się na chwilę w wino. Kto nieświadomie przypadkiem napije się czerwonego wina, będzie miał szczęście przyszłym roku, tych zaś, którzy czyhają na to świadomie spotka nieszczęście. Zwierzęta rozmawiają ze sobą ludzkim głosem, jednakże niebezpiecznie jest ich podsłuchiwanie. W dzień wigilijny kaszubi wcześnie udają się na spoczynek, aby nieco wypocząć i przed północą wstać i pójść na nabożeństwo nocne – pasterkę. W pierwszy dzień Święto Bożego Narodzenia na obiad podaje się danie wykwintne min. potrawka z kurczaka - ferkase lub kaczkę, gęś nadziewaną jabłkami. Drugie święto jest znacznie ciekawsze. Gospodarze udają się w odwiedziny sąsiedzkie z życzeniami.
Święto Plonów - dożynki
Dożynki, albo jak się obecnie nazywa Święto Plonów są prastarą uroczystością kończącą żniwa, nawiązującą do zakończenia mozolnego trudu włożonego przez człowieka w uprawę i zebranie zapewniających życie plonów. Dziś dożynki stały się uroczystością religijno-ludyczną z silnymi elementami festynu rekreacyjno – rozrywkowego.
Tradycyjnie już Święto Plonów rozpoczyna się Mszą Świętą. Po mszy starostowie dożynek wręczają chleb dożynkowy – symbol tegorocznych plonów Wójtowi ( w Kościerzynie Panu Waldemarowi Tkaczykowi) i przewodniczącemu rady gminy( Kościerzyny Zygmuntowi Szulistowi), którzy podziękowali rolnikom za ich pracę i wysiłek włożony w produkcję płodów rolnych. Wręczony chleb dożynkowy zostaje podzielony między uczestników dożynek. W gminie Kościerzyna co roku przeprowadzony jest konkurs na wieniec dożynkowy przygotowany przez poszczególne sołectwa. Wszystkie wieńce są okazałe i pięknie wykonane. Organizatorzy przygotowują dla uczestników dożynek szereg atrakcji.
Każdy może spróbować smacznej grochówki i wypieków z tegorocznej mąki. Dla uczestników są zorganizowane różnego rodzaju konkursy np. wiązanie snopów, rzucanie świeżym jajkiem, sztafeta z niespodzianką, przeciąganie liny.
Na dożynkach jest promowana twórczość ludowa np. haft kaszubski, stroje kaszubskie, występy folklorystyczne np. „Kaszubskie Nuty”, Występy kabaretów np. „Szkoła Zon”.
Po dobrej pracy przychodzi czas na zabawę, która trwa do białego rana.
opracowała Halina Rogińska
